खास दिवाळीसाठी म्हणून तुम्ही खरेदी केलेल्या मिठाईमध्ये भेसळ तर नाही ना? नक्की कोण कोणत्या प्रकारच्या पदार्थांमध्ये कशा प्रकारची भेसळ होऊ शकते? याबद्दल अधिक जाणून घेण्यासाठी हा लेख संपूर्ण वाचा
दिवाळी म्हटलं की रोषणाई, आकाश कंदील, रांगोळ्या, सजावट यांबरोबरच महत्त्वाचे असतात ते गोडाधोडाचे पदार्थ. बच्चे कंपनीची तर दिवाळी विशेष आवडती असते ती गोड पदार्थ खायला मिळतात म्हणूनच. आजकाल धावपळीच्या जीवनामुळे मिठाई विकत घेण्याकडे आपला कल आहे. पण आपण खास दिवाळीसाठी म्हणून विकत आणलेल्या मिठाईमध्ये भेसळ असू शकते. त्याच बरोबर घरी फराळाचे पदार्थ बनवण्यासाठी आणलेल्या जिन्नसांमध्ये सुद्धा भेसळ असू शकते. असे भेसळयुक्त पदार्थ खाण्यामुळे आरोग्याच्या गंभीर तक्रारी उद्भवू शकतात.
म्हणूनच आज आपण याबद्दल अधिक माहिती जाणून घेणार आहोत.
दिवाळी अगदी तोंडावर आली आहे आहे आणि सध्या आपल्याला सगळीकडे मिठाईची दुकाने निरनिराळ्या प्रकारच्या मिठायांनी अगदी भरलेली दिसतात. या मिठाया खरेदी करण्यासाठी ग्राहकांची गर्दी उसळलेली दिसते. परंतु तुम्ही असा विचार कधी केला आहे का की इतक्या मोठ्या प्रमाणावर अशा प्रकारच्या मिठायांचे उत्पादन हे हलवाई कसे करू शकतात? त्यासाठी लागणारा कच्चामाल इतक्या मोठ्या प्रमाणावर यांना उपलब्ध कसा होतो? दुर्दैवाची बाब अशी की काही अपवाद वगळता बरेचसे हलवाई मिठाई बनवण्यासाठी लागणाऱ्या कच्च्या मालामध्ये मोठ्या प्रमाणावर भेसळ करतात. ही भेसळ विशेषत: दूध आणि दुग्धजन्य पदार्थांच्या मिठायांबाबत होते. नावाजलेले फूड इन्स्पेक्टर आणि भेसळ युक्त पदार्थ ओळखणारे तज्ञ असे सांगतात की भेसळ होण्याचे पदार्थ प्रामुख्याने खवा, तूप, तेल, दूध, चांदीचे वर्ख आणि खाण्याचे रंग हे आहेत. या पदार्थांमध्ये नफा कमावण्याच्या उद्देशाने मोठ्या प्रमाणावर भेसळ होते.
कोणत्या पदार्थांमध्ये कशा प्रकारची भेसळ होऊ शकते ते आपण पाहूया
१. दूध
दुधामध्ये पाणी मिसळणे ही तर अगदीच कॉमन प्रकारची भेसळ आहे. आम्ही तर असे म्हणतो की एक वेळ दुधात पाणी मिसळले तर केवळ दूध पातळ होईल पण त्याचा तब्येतीवर विपरीत परिणाम तर होणार नाही. परंतु दुधामध्ये इतरही प्रकारची भेसळ केली जाते जी तब्येतीसाठी हानिकारक असू शकते. दुधामध्ये खडू, युरिया, साबणाचे पाणी आणि इतर व्हाइटनर मिसळले जातात. अशा प्रकारची भेसळ मुख्यत्वे थेट दूध विक्री करणाऱ्यांकडून केली जाते. अशी भेसळ टाळण्यासाठी नावाजलेल्या दूध कंपन्यांचे दूध वापरावे.
घरच्या घरी दुधातली भेसळ कशी ओळखावी?
२. तूप
शुद्ध तुपामध्ये बहुतेक वेळा उकडलेले बटाटे आणि वनस्पती तूप यांची भेसळ केली जाते.
३. खवा
खव्यामध्ये रिफाइंड तेल, वनस्पती तूप, मिल्क पावडर आणि पाणी यांची भेसळ केली जाते.
४. बेसनाचे लाडू
बाजारात तयार मिळणाऱ्या बेसनाच्या लाडवा मध्ये चण्याच्या डाळीचे बेसन वापरण्याऐवजी स्वस्त मिळणारी केशरी रंगाची डाळ वापरली जाते जी एरवी जनावरांच्या खाण्यासाठी वापरली जाते.
नकली बेसन पिठापासून सावधान, कशी ओळखायची बेसन पिठातील भेसळ?
५. गुलाबजाम
तयार मिळणाऱ्या गुलाबजाम मध्ये चांगल्या प्रतीचा खवा न वापरता भेसळयुक्त खवा वापरलेला असू शकतो. त्याचबरोबर हलक्या प्रतीची मिल्क पावडर वापरलेली असू शकते.
६. रसगुल्ला
भेसळयुक्त रसगुल्ले बनवताना चांगल्या प्रतीच्या दुधाचे न बनवता भेसळयुक्त दुधाचे बनवलेले असतात. असे दूध बरेचदा कॉस्टिक सोडा आणि डिटर्जंट वापरून तयार केलेले असते.
७. जिलबी
भेसळयुक्त जिलेबी बनवताना भेसळयुक्त मैदा आणि आरोग्यास अपायकारक असे रंग वापरलेले असू शकतात.
८. आईस्क्रीम
आईस्क्रीम भेसळयुक्त दूध अथवा भेसळयुक्त व्हेजिटेबल ऑइलने बनवलेले असू शकते.
९. चांदीचे वर्ख
कोणत्याही मिठाईवर अतिशय आकर्षक दिसणारे चांदीचे वर्ख हे प्रत्यक्षात चांदीचे नसून तिथे चक्क ॲल्युमिनियम फॉईलचा वापर केलेला असतो.
ह्या आणि इतर अशाच अनेक पद्धतींनी आपण खरेदी करत असणाऱ्या पदार्थांमध्ये भेसळ केलेली असू शकते. मग आपण खरेदी करत असलेले पदार्थ भेसळ युक्त आहेत अथवा नाही हे कसे ओळखायचे? यासाठी आज आम्ही तुम्हाला काही टिप्स सांगणार आहोत
१. चांदीचे वर्ख असणारी मिठाई खरेदी करण्यापूर्वी त्या वर्खाला तुमचे बोट हलकेच लावून पहा. जर ते तुमच्या बोटाला चिकटले तर ते शुद्ध चांदीचे वर्ख नसून ॲल्युमिनियम फॉईल असण्याची शक्यता आहे.
२. कोणतीही मिठाई खरेदी करण्यापूर्वी त्याचा वास घेऊन पहा तसेच थोडीशी चवही घेऊन पहा. शिळ्या झालेल्या मिठायांचा एक विशिष्ट वास असतो जो लगेच ओळखू येतो.
३. काहीवेळा पनीर, खवा आणि दूध यांमध्ये भेसळ करण्यासाठी स्टार्च मिसळलेला असतो. ही भेसळ ओळखण्यासाठी अशा पदार्थाचा थोडासा भाग घेऊन त्यात पाणी मिसळून ते उकळा. गार झाल्यावर त्यामध्ये आयोडीनचे दोन थेंब टाका. जर ते द्रावण निळे झाले तर त्यामध्ये स्टार्च मिसळला होता हे सिद्ध होईल.
४. दुधामध्ये पाणी मिसळलेले आहे का ते तपासण्यासाठी दुधाचा एक थेंब तिरप्या गुळगुळीत पृष्ठभागावर टाका. जर दूध शुद्ध असेल तर ते हळू खाली घरंगळत येईल आणि संपूर्ण भाग पांढरा दिसेल. पण जर त्यात पाणी मिसळलेले असेल तर ते सरर्कन खाली येईल आणि पांढरा भाग दिसणार नाही.
५. तूप भेसळयुक्त आहे का हे तपासण्यासाठी एक चमचाभर तूप एका भांड्यात गरम करा. जर ते लगेच वितळले आणि त्याचा रंग गडद झाला तर ते शुद्ध तूप आहे. परंतु जर ते तुप वितळण्यास वेळ लागला आणि त्याचा रंग पिवळा झाला तर त्यामध्ये भेसळ असू शकते.
योग्य मिठाई कशी खरेदी करावी?
१. जर तुम्ही पॅकबंद मिठाई खरेदी करत असाल तर ती FSSAI नी अप्रूव्ह केलेली आहे ना हे त्या पॅकेटवर तपासून पहा. तिथे त्या कंपनीचा लायसेन्स नंबर लिहिलेला हवा.
२. कोणतीही मिठाई खरेदी करताना त्यावरील मॅन्युफॅक्चरिंग डेट, एक्सपायरी डेट, बॅच नंबर लॉट नंबर, त्या मिठाईचे घटक पदार्थ हे सर्व तपासून पाहणे आवश्यक आहे.
३. घरी पदार्थ तयार करण्यासाठी साहित्य खरेदी करताना ते मान्यताप्राप्त आणि खात्रीच्या दुकानातूनच खरेदी करा.
४. तयार मिठाई खरेदी करताना नावाजलेल्या आणि खात्रीच्या हलवायाकडूनच ती खरेदी करा. अशा दुकानात मिठाई तयार करताना योग्य स्वच्छता राखली जाते याची खात्री करून घ्या.
तर मित्र मैत्रिणींनो अशाप्रकारे आपण थोडीशी काळजी घेऊन भेसळयुक्त पदार्थ खरेदी करणे टाळू शकतो. या लेखात दिलेल्या टिप्सचा वापर करून भेसळयुक्त पदार्थ खरेदी करणे टाळा. दिवाळीच्या सणाचा मनमुराद आनंद लुटा. आपल्या मित्र-मैत्रिणींना देखील या टिप्स देण्यासाठी हा लेख जास्तीत जास्त शेअर करा. सर्वांना दिवाळीच्या अनेकानेक हार्दीक शुभेच्छा.
वजन आणि शुगरची चिंता न करता दिवाळीचा फराळ आरोग्यदायी कसा करायचा?
सदर लेख अथवा लेखातील कुठल्याही भागाचे छापील, इलेक्ट्रॉनिक माध्यमात परवानगीशिवाय पुनर्मुद्रण किंवा कुठल्याही सोशल मीडियात कॉपी-पेस्ट करून पुनर्लेखन करण्यास सक्त मनाई आहे. याचे उल्लंघन केल्याचे आढळल्यास कायदेशीर कारवाई करण्यात येईल.
या आणि अशा वैविध्यपूर्ण लेखांचे अपडेट्स मिळविण्यासाठी आमचे फेसबुक पेजमनाचेTalksला नक्की लाईक करा. आणि लेखांचे अपडेट्स व्हाट्स ऍप वर मिळवण्यासाठीयेथे क्लिक करा/ टेलिग्रामवर संवाद साधण्यासाठीयेथे क्लिक करा
माहिती उपयुक्त वाटल्यास वरती उजव्या कोपऱ्यात दिलेले बटन दाबून हा लेख व्हॉट्सऍप वर आपल्या मित्र मैत्रीणींना पाठवा.